تیروئید چیست؟

بیماری‌های غده تیرویید از شایع‌ترین بیماری‌های غدد درون‌ریز و گاه از مهم‌ترین بیماری‌ها در بعضی مقاطع سنی می‌باشند. در دوران جنینی و نوزادی هورمون‌های تیرویید نقش مهمی در تکامل سلول‌های عصبی و مغزی ایفا می‌نمایند. در میان‌سالی، سرطان‌های تیرویید خصوصاًَ در بانوان از شیوع بالایی برخوردار است. از طرفی این نوع سرطان‌ها در صورت تشخیص سریع و به موقع کاملاً قابل درمان می‌باشند. در سالمندی نیز کم‌کاری این غده مهم بدن از شیوع بالایی برخوردار است. اطلاع از علایم بیماری‌های غده تیرویید توسط افراد جامعه که عمدتاً غیر اختصاصی است می‌تواند آگاهی بیشتری ایجاد نموده و باعث شود سریع‌تر به پزشک مراجعه و تحت درمان قرار گیرند؛ از طرفی درمان این بیماری‌ها کاملاً تخصصی بوده و نیاز به پیگیری مداوم توسط بیمار دارد.

تیروییدیت چیست؟

تیروییدیت اصطلاحی کلی است که به «التهاب غده تیرویید» اطلاق می‌شود. تیروییدیت شامل گروهی از اختلالات تیرویید است که باعث التهاب تیرویید شده و در نتیجه سبب علایم بالینی مختلفی می شوند. همچنین، تیروییدیت پس از زایمان هم که باعث افزایش گُذرای هورمون‌های تیرویید در خون می شود و به دنبال آن کم‌کاری گذرای تیرویید به وجود می‌آید، یک علّت شایع اختلال تیرویید پس از زایمان است. تیروییدیت «تحت حاد» علّت مهم درد در تیرویید است. تیروییدیت همچنین در بیمارانی که داروی اینترفرون و آمیو‌دارون مصرف می‌کنند نیز دیده می‌شود. 

نوع	علّت	علایم بالینی	تشخیص	مدت بیماری و بهبودی
تیروییدیت هاشی‌موتو	آنتی بادی ضد تیرویید بیماری خود ایمنی	کم‌کاری تیرویید در مواقع نادر و تیروییدسمی به‌طور موقت	- آزمون‌های  عملکرد تیرویید - آنتی بادی ضد تیرویید	کم‌کاری تیرویید معمولاً دایمی است.
تیروییدیت تحت حاد	احتمالاً علّت ویروسی دارد	تیرویید دردناک، تیرویید سمی و بعد کم‌کاری تیرویید	- آزمون‌های  عملکرد تیرویید - ESR - برداشت یُد رادیواکتیو	بعد از 18-12 ماه به حالت اول بر می‌گردد، 20% احتمال کم‌کاری دایمی تیرویید وجود دارد.
تیروییدیت پس از زایمان	آنتی بادی ضد تیرویید بیماری خود ایمنی	تیرویید سمی و سپس کم‌کاری تیرویید	- آزمون عملکرد تیرویید - آنتی بادی ضد تیرویید - برداشت یُد رادیواکتیو (اگر مادر در حال شیر دادن است ممنوع می‌باشد)	بعداز 18-12 ماه به حالت اول بر می‌گردد، 20% احتمال کم‌کاری دایمی تیرویید وجود دارد.
تیروییدت بدون درد	آنتی بادی ضد تیرویید بیماری خود ایمنی	تیرویید سمی و پس از آن کم‌کاری تیرویید	- آزمون عملکرد تیرویید - آنتی بادی ضد تیرویید - برداشت یُد رادیواکتیو	بعداز 18-12 ماه به حالت اول بر می‌گردد، 20% احتمال کم‌کاری دایمی تیرویید وجود دارد.
تیروییدیت دارویی	- داروها شامل: آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون،سیتوکاین	تیرویید سمی، کم‌کاری تیرویید	- آزمون عملکرد تیرویید - آنتی بادی ضد تیرویید	تا زمان مصرف دارو وجود خواهد داشت.
تیروییدیت ناشی از اشعه	- به دنبال درمان با یُد رادیواکتیو به علّت پُرکاری تیرویید و یا اشعه خارجی برای درمان بعضی از سرطان‌ها	گاهی اوقات تیرویید سمی و بیشتر اوقات کم‌کاری تیرویید	- آزمون عملکرد تیرویید	تیروتوکسیکوز گذرا است ولی کم‌کاری تیرویید دایمی است.
تیروییدیت حاد و یا عفونی	معمولاً باکتری ولی هر اُرگانیسم عفونی می‌تواند باعث شود	گاهی اوقات دردناک همراه با علایم عمومی، گاهی علایم کم‌کاری خفیف تیرویید	- آزمون عملکرد تیرویید - برداشت یُدرادیواکتیو - بیوپسی (نمونه برداری) با سوزن ظریف	پس از بهبود، عفونت نیز بهبود می یابد.

تیروییدیت چگونه درمان می‌شود؟

درمان تیروییدیت بستگی به نوع و علایم بالینی آن دارد:

• تیروتوکسیکوز (تیروییدسمی): مصرف بلوک کننده‌های گیرنده بِتا برای درمان تپش قلب و کاهش لرزش‌های دست و بدن که ناشی از افزایش هورمون‌های تیرویید است، می‌تواند سودمند باشد. هنگامی‌که علایم بهبود یافتند دارو به آرامی کاهش داده شده و سپس قطع می‌شود زیرا این مرحله گذرا است. از داروهای ضد تیرویید (به کتابچه پُرکاری تیرویید مراجعه کنید) در مرحله تیروتوکسیکوز ناشی از تیروییدیت استفاده نمی‌شود زیرا علّت تیروتوکسیکوز پُرکاری تیرویید نیست.

 

• کم‌کاری تیرویید: درمان کم‌کاری تیرویید به علّت بیماری تیروییدیت هاشیموتو، شامل جایگزینی هورمون تیرویید است. در بیمارانی که دچار تیروییدیت بدون درد، پس از زایمان و یا تحت حاد هستند و دارای علایم کم‌کاری تیرویید می باشند نیز هورمون‌های تیرویید تجویز می‌شود؛ اگر در تیروییدیت‌‌های ذکر شده به غیر از هاشیموتو، بیماری خفیف و علایم کم‌کاری تیرویید اندک باشد نیازی به درمان نیست. اگر درمان جایگزینی هورمون‌های تیرویید برای درمان تیروییدیت‌های بدون درد، پس از زایمان یا تحت حاد شروع شود، باید آن را 12-6 ماه ادامه داد و بعد به مرور میزان تجویز هورمون را کم کرد تا اگر بیمار نیاز به درمان دایم با این هورمون‌ها دارد مشخص شود.

 

• درد تیرویید: درد که همراه تیروییدیت تحت حاد است معمولاً می‌تواند با داروهای ضد التهابی مانند آسپرین و یا بروفن درمان شود. گاهی اوقات درد شدید است و نیاز به درمان با داروهای استروییدی مانند «پردنیزولون» دارد.